Digitale toegankelijkheid voor overheden, hoe zit dat precies?

Miljoenen Nederlanders hebben één of meerdere beperkingen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die slechtziend of slechthorend zijn, motorisch beperkt of zwakbegaafd. In Nederland willen we dat iedereen mee kan doen in de samenleving, en daar hoort de digitale samenleving bij. Gelukkig is er tegenwoordig veel aandacht voor digitale toegankelijkheid. Sinds 2018 zijn overheidsinstanties zelfs wettelijk verplicht de noodzakelijke maatregelen te nemen om websites en applicaties toegankelijk te maken voor iedereen. Een grote stap in de goede richting natuurlijk, maar wat houdt het eigenlijk in? En wat komt hierbij kijken? In dit artikel leg ik het je graag uit.

Wat zegt de wetgeving?

Sinds 2018 is het Tijdelijk Besluit Digitale Toegankelijkheid Overheid van kracht. In dit besluit staan specifieke voorschriften beschreven voor de toegankelijkheid van websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties. Zo dienen overheden de richtlijnen uit de WCAG 2.1 toe te passen en een toegankelijkheidsverklaring te publiceren voor iedere website of app waarvoor zij verantwoordelijk zijn.

Het gaat om een ‘tijdelijk’ besluit, omdat het fundament uiteindelijk in de Wet Digitale Overheid wordt vastgelegd. Deze wet is momenteel nog niet van kracht. Tot die tijd is ervoor gekozen om de voorschriften en maatregelen onder te brengen in een tijdelijk besluit.

Wist je dat voor bedrijven en organisaties digitale toegankelijkheid ook wettelijk verplicht is?

Vanuit andere wetgeving weliswaar – namelijk de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte – maar ook hier geldt dat toegankelijkheid de algemene norm is. Dit betekent dat wanneer burgers van mening zijn dat een website of applicatie niet toegankelijk is, zij een zaak kunnen aanspannen bij het College voor de Rechten van de Mens. Verschillende bedrijven werden op deze manier al op de vingers getikt en verplicht om hun website aan te passen.

Wat is WCAG 2.1?

De afkorting WCAG 2.1 zal wellicht niet direct een belletje doen rinkelen. Het staat voor Web Content Accessibility Guidelines 2.1; een standaard waarin de richtlijnen voor digitale toegankelijkheid worden beschreven en geborgd. De richtlijnen zijn onderverdeeld in drie niveaus: A, AA en AAA. Hoe hoger het niveau, hoe toegankelijker de website of app is voor een brede doelgroep. Voor overheidsinstanties geldt dat zij wettelijk dienen te voldoen aan niveau AA.

Om te bepalen aan welk niveau overheden voldoen, worden de websites en applicaties waarvoor zij verantwoordelijk zijn per niveau getoetst door een auditpartij. Na afloop van de toetsing geeft deze partij een rapport uit waarin beschreven staat of de instantie voldoet aan het getoetste niveau. Het eindoordeel is streng: je voldoet aan alles of je voldoet niet. Eén 'foutje' zorgt er dus al voor dat je als instantie tekortschiet.

We weten nu dat de richtlijnen van WCAG 2.1 als uitgangspunt dienen en dat deze in verschillende niveaus worden onderverdeeld. We weten ook hoe wordt bepaald aan welk niveau een instantie voldoet. Maar wat houdt het nu concreet in? Het zijn helaas te veel richtlijnen om allemaal in dit artikel te behandelen. In plaats daarvan hoop ik je met onderstaand voorbeeld een goede indruk te geven van mogelijke maatregelen die je kunt nemen om de digitale toegankelijkheid te verbeteren.

Voorbeeld: een afbeelding kun je toegankelijk maken door deze te voorzien van een tekstueel alternatief, een alt-tekst. Met hulptechnologie kan deze tekst omgezet worden in spraak (voorleessoftware) of in braille (vertalingssoftware). Zo is de afbeelding – weliswaar in beschrijvende woorden – beschikbaar voor mensen die slechtziend of blind zijn, en voor mensen die doofblind zijn. Zo zijn er tal van richtlijnen die gaan over uiteenlopende elementen op websites en in applicaties. Voor meer informatie kun je deze pagina van de overheid eens bekijken.

Ook de WCAG zit niet stil, want op dit moment is de WCAG 3.0 in ontwikkeling. Hierover later meer! 

Digitale toegankelijkheid apps

Voor de digitale toegankelijkheid van apps gelden er wat uitzonderingen ten aanzien van websites. Wil je hier meer over weten? Bekijk dan eens de website en diensten van Stichting Appt. Een waardevolle bron van inspiratie en kennis op het gebied van digitale toegankelijkheid, en een partner waar wij graag mee samenwerken. 

Wat is een digitale toegankelijkheidsverklaring?

Zoals ik aan het begin van dit artikel al benoemde, zijn overheidsinstanties sinds het tijdelijk besluit ook verplicht om een digitale toegankelijkheidsverklaring te publiceren. In deze verklaring wordt vermeld in hoeverre de website of app voldoet aan de toegankelijkheidseisen en welke maatregelen de instantie neemt om de toegankelijkheid verder te verbeteren.

Er komt veel kijken bij het opstellen van de verklaring. Zo moet de verklaring onderbouwd worden met actuele, volledige en juiste informatie die is verkregen middels een onderzoek. Verder moet er een beschrijving van de website of app zijn toegevoegd, net als een link naar de website of app en de naam en rol van de verantwoordelijke manager. Om daarnaast de vooruitgang in digitale toegankelijkheid te kunnen bepalen wordt een label toegekend, ook wel een nalevingsstatus genoemd. Er zijn momenteel 5 verschillende statussen, namelijk: A) voldoet volledig, B) voldoet gedeeltelijk, C) eerste maatregelen genomen, D) voldoet niet en E) geen toegankelijkheidsverklaring gepubliceerd.

Als dit alles is toegevoegd in de verklaring wordt deze gepubliceerd op de website of in de app. Uiteindelijk wordt de toegankelijkheidsverklaring ook gepubliceerd in het centrale register.

Er is een handige tool beschikbaar die ondersteunt in het opstellen van een toegankelijkheidsverklaring voor Nederlandse overheden. Bekijk de tool hier.

Wat doet de toezichthouder?

Er is één toezichthouder, Logius, die controleert of de toegankelijkheidsverklaring en de bijbehorende onderbouwing voldoen aan het model dat hiervoor verplicht is. Logius controleert alleen of de vereiste elementen aanwezig zijn in de verklaring en de testresultaten. De toezichthouder bekijkt bijvoorbeeld of het duidelijk is welke digitale informatie en diensten een overheidsinstantie aanbiedt, wat de toegankelijkheidsstatus is en welke maatregelen ter verbetering gepland zijn. De organisatie kijkt niet naar inhoudelijke zaken.

Meer dan alleen de wettelijke verplichting

Hopelijk is het na het lezen van dit artikel iets duidelijker welke inspanningen er gemoeid zijn met de naleving van het Tijdelijk Besluit Digitale Toegankelijkheid Overheid. Het heeft de nodige voeten in de aarde. Wetgeving is hierin natuurlijk een mooie motivator, maar het liefst zien we dat overheden – en organisaties en bedrijven – digitale toegankelijk niet ervaren als een ‘moetje’ om aan te voldoen, maar als een belangrijke manier om alle gebruikers een écht goede en prettige ervaring te bieden.